Trong các biến chứng ở người bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), biến chứng thận và biến chứng tim mạch được xem là nguyên nhân tàn phế và t.ử v.ong hàng đầu ở người bệnh ĐTĐ.
BS Lê Hoàng Bảo – Khoa Nội tiết, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM cho biết, hiện bệnh đái tháo đường hay còn gọi là tiểu đường là một bệnh lý khá phổ biến hiện nay. Đa phần người mắc bệnh lý này chỉ phát hiện ra khi xảy ra các biến chứng do đường m.áu tăng cao kéo dài gây ra tại các cơ quan như: tim, thận, mắt, thần kinh và mạch m.áu.
BS Bảo cho biết biến chứng mãn tính do tiểu đường xảy ra như một phần tất yếu trong quá trình phát triển của bệnh, đặc biệt ở những người không kiểm soát tốt đường huyết. Cơ thể bị rối loạn chuyển hóa chất đường, chất đạm và chất béo, từ đó làm suy giảm chức năng của các cơ quan khác trong cơ thể.
BS cấp cứu 1 trường hợp bệnh nhân bị suy thận do đái tháo đường
Suy thận được xem là nguy hiểm và tốn kém chi phí điều trị nhất. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy thận giai đoạn cuối cần phải chạy thận nhân tạo định kỳ hoặc ghép thận. Điều đáng lo ngại đó là các biến chứng nguy hiểm, diễn tiến âm thầm, thậm chí những người mang bệnh đái tháo đường hàng chục năm trời không biết bệnh chỉ đến khi có các biến chứng xảy ra mới biết mình đã bị đái tháo đường.
Trong giai đoạn đầu, thận vẫn còn khả năng tăng cường hoạt động để bù trừ cho các mao mạch bị tổn thương. Vì vậy chức năng thận vẫn bình thường, bệnh nhân không có biểu hiện bất thường nào. Tuy nhiên khi số mao mạch bị tổn thương tăng lên, thận dù hoạt động mạnh hơn nhưng vẫn không bù trừ được và các triệu chứng của suy thận sẽ xuất hiện.
Theo các thống kê, có khoảng 20 – 40% các bệnh nhân ĐTĐ sẽ bị biến chứng thận, trong đó có nhiều bệnh nhân ĐTĐ tuýp 2 đã có protein niệu ngay khi được phát hiện ĐTĐ, còn với bệnh nhân ĐTĐ tuýp 1 thì sau 10 năm bị bệnh có khoảng 50% số bệnh nhân đã có suy thận giai đoạn cuối và sau 20 năm thì con số này đã lên tới 75%. Tại các khoa thận, khoảng 40% số bệnh nhân đang phải chạy thận nhân tạo là do biến chứng thận của ĐTĐ.
Ở người bệnh đái tháo đường có biến cố tim mạch như nhồi m.áu cơ tim cấp, thiếu m.áu cơ tim kéo dài khiến tế bào cơ tim suy yếu.
BS. Nguyễn Xuân Vinh – Khoa Tim mạch can thiệp Bệnh viện Đại học y dược TP.HCM, cũng cho biết hiện có khoảng 2/3 số trường hợp t.ử v.ong ở người bệnh ĐTĐ là do bệnh tim mạch, trong đó 40% là do bệnh động mạch vành, 15% do các bệnh tim mạch khác (chủ yếu là suy tim) và khoảng 10% do đột quỵ.
Nguy hiểm hơn, ở người bệnh ĐTĐ, triệu chứng của các bệnh tim mạch thường không rõ rệt và dễ bị bỏ qua. Nhiều trường hợp người bệnh ĐTĐ nhập viện điều trị các biến chứng tim mạch khi đã ở giai đoạn nặng, gây khó khăn trong việc điều trị.
Đặc biệt, người bị suy tim nặng nếu không điều trị kịp thời sẽ đứng trước nguy cơ t.ử v.ong cao do rối loạn nhịp tim, dẫn đến đột tử.
Để phòng ngừa biến chứng suy tim, suy thận hiệu quả, theo các bác sĩ, biến chứng suy tim, suy thận ở người ĐTĐ dù nặng hay nhẹ đều là những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe của người bệnh. Để tránh các biến chứng này, người bệnh cần nắm vững các phương pháp phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả. Trong đó việc duy trì lối sống lành mạnh là biện pháp ưu tiên hàng đầu.
Nên sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, uống đủ nước, theo dõi đường huyết và huyết áp, đồng thời kiểm tra định kỳ chức năng tim và thận. Việc giữ cân nặng hợp lý kết hợp với chế độ tập luyện thể thao vừa sức cũng là những điều người bệnh ĐTĐ nên thực hiện.
Để có thể phát hiện sớm các biến chứng, người bệnh cần khám bệnh định kỳ để được làm các xét nghiệm cần thiết. Ngoài ra, người bệnh cũng cần nắm rõ các triệu chứng, đặc biệt là các triệu chứng sớm của bệnh để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Suy tim, suy thận ở người bệnh đái tháo đường
Theo thống kê của Liên đoàn Đái tháo đường thế giới (IDF), năm 2019 toàn thế giới có 463 triệu người bị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ). Đây là bệnh lý tiến triển mạn tính dẫn đến rối loạn và suy yếu chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể.
Đo đường huyết – ẢNH: SHUTTERSTOCK
Tại sao người bệnh ĐTĐ dễ bị suy tim, suy thận?
Trong các biến chứng ở người bệnh ĐTĐ, biến chứng thận được xem là nguy hiểm và tốn kém chi phí điều trị nhất. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy thận giai đoạn cuối cần phải chạy thận nhân tạo định kỳ hoặc ghép thận. Bên cạnh đó, biến chứng tim mạch cũng là nguyên nhân tàn phế và t.ử v.ong hàng đầu ở người bệnh ĐTĐ.
BSCKI. Lê Hoàng Bảo (Khoa Nội tiết, BV ĐHYD TP.HCM) cho biết: “ĐTĐ dẫn đến tăng lượng đường trong m.áu, từ đó làm tăng áp lực trong cầu thận và tổn thương các mạch m.áu trong thận. Nguy hiểm hơn, bệnh thận do ĐTĐ thường diễn tiến âm thầm và không có biểu hiện triệu chứng gì trong giai đoạn đầu.
Vì vậy, để phát hiện, bác sĩ phải dựa vào xét nghiệm m.áu và nước tiểu định kỳ. Việc xuất hiện đạm trong nước tiểu, dù nhiều hay ít cũng là dấu hiệu của tổn thương thận. Khi độ lọc của thận suy giảm, thận không thể đào thải hết chất chuyển hóa dư thừa ra khỏi cơ thể, dần dần tiến triển đến suy thận giai đoạn cuối”.
Chia sẻ về biến chứng tim mạch ở người bệnh ĐTĐ, BS. Nguyễn Xuân Vinh (Khoa Tim mạch can thiệp, BV ĐHYD TP.HCM) cho biết: cơ chế gây biến chứng tim mạch ở người bệnh ĐTĐ khá phức tạp. Đây là hậu quả của các tổn thương mạch m.áu do ĐTĐ gây ra. Lượng đường huyết tăng cao kéo theo hàng loạt các rối loạn khác như rối loạn mỡ m.áu, rối loạn nội mô khiến mạch m.áu bị tổn thương.
Điều này tạo cơ hội cho các mảng xơ vữa hình thành, làm giảm lượng m.áu nuôi dưỡng tim, tạo ra các cục m.áu đông gây nhồi m.áu cơ tim, đột quỵ. Tuỳ theo vị trí của mạch m.áu bị tổn thương mà các biểu hiện lâm sàng sẽ khác nhau. Chẳng hạn tổn thương động mạch vành sẽ dẫn đến cơn đau thắt ngực, nhồi m.áu cơ tim, đột tử…Tổn thương mạch m.áu não sẽ dẫn đến tai biến mạch m.áu não…
Đây đều là những biến chứng tim mạch nguy hiểm, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Biến chứng nguy hiểm, diễn tiến âm thầm
Ở người bệnh ĐTĐ có biến cố tim mạch như nhồi m.áu cơ tim cấp, thiếu m.áu cơ tim kéo dài khiến tế bào cơ tim suy yếu. Từ đó, tim không còn đảm bảo chức năng bơm m.áu đi nuôi cơ thể. Người bệnh bị suy tim sẽ giảm khả năng hoạt động, giảm chất lượng cuộc sống.
Hiện có khoảng 2/3 số trường hợp t.ử v.ong ở người bệnh ĐTĐ là do bệnh tim mạch, trong đó 40% là do bệnh động mạch vành, 15% do các bệnh tim mạch khác (chủ yếu là suy tim) và khoảng 10% do đột quỵ.
Nguy hiểm hơn, ở người bệnh ĐTĐ, triệu chứng của các bệnh tim mạch thường không rõ rệt và dễ bị bỏ qua. Nhiều trường hợp người bệnh ĐTĐ nhập viện điều trị các biến chứng tim mạch khi đã ở giai đoạn nặng, gây khó khăn trong việc điều trị.
“Đặc biệt, người bị suy tim nặng nếu không điều trị kịp thời sẽ đứng trước nguy cơ t.ử v.ong cao do rối loạn nhịp tim, dẫn đến đột tử” – BS. Nguyễn Xuân Vinh nhấn mạnh.
Về mức độ nguy hiểm của suy thận ở người bệnh ĐTĐ, BSCKI. Lê Hoàng Bảo cho biết: “Tình trạng suy thận diễn tiến nặng nhất là giai đoạn thận ngưng làm việc hoàn toàn, khi đó nếu muốn sống sót, người bệnh phải ghép thận hoặc chạy thận nhân tạo định kỳ. Ở giai đoạn này, chi phí điều trị rất cao, đồng thời ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh”.
Để phòng ngừa biến chứng suy tim, suy thận hiệu quả
Theo các bác sĩ, biến chứng suy tim, suy thận ở người ĐTĐ dù nặng hay nhẹ đều là những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe của người bệnh. Để tránh các biến chứng này, người bệnh cần nắm vững các phương pháp phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả. Trong đó, việc duy trì lối sống lành mạnh là biện pháp ưu tiên hàng đầu. Nên sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, uống đủ nước, theo dõi đường huyết và huyết áp, đồng thời kiểm tra định kỳ chức năng tim và thận. Việc giữ cân nặng hợp lý kết hợp với chế độ tập luyện thể thao vừa sức cũng là những điều người bệnh ĐTĐ nên thực hiện.
Để có thể phát hiện sớm các biến chứng, người bệnh cần khám bệnh định kỳ để được làm các xét nghiệm cần thiết.
Ngoài ra, người bệnh cũng cần nắm rõ các triệu chứng, đặc biệt là các triệu chứng sớm của bệnh để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Nhằm nâng cao kiến thức của cộng đồng về các biến chứng nguy hiểm trên tim và thận của người bệnh ĐTĐ, Trung tâm Truyền thông Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (BV ĐHYD TP.HCM) thực hiện chương trình tư vấn Hiểu đúng – Sống khoẻ với chủ đề “Suy tim – Suy thận ở người bệnh ĐTĐ” trên trang Fanpage và Youtube của Bệnh viện, theo dõi tại link: https://youtu.be/BqU85AdnybA.
Chương trình cung cấp thông tin về về dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân, phương pháp chẩn đoán tình trạng suy tim, suy thận ở người bệnh ĐTĐ.
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng hướng dẫn chế độ ăn uống, sinh hoạt và tập luyện giúp người bệnh ĐTĐ kiểm soát bệnh hiệu quả, hạn chế các biến chứng nguy hiểm do ĐTĐ gây ra.
